خام فروشی نهاده های دامی و هدررفت عظیم منابع

حسن مهربانی یگانه، استاد ژنتیک و اصلاح نژاد گروه دامپروری دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه سالانه باید حدود ۱۷ میلیون تن نهاده دامی وارد کشور شود، گفت: ۷۰ درصد هزینه تمام شده تولید محصولات پروتئینی بویژه در حوزه طیور مربوط به خوراک است.

وی نحوه مصرف نهاده‌های دامی را در کشور روشی کاملاً غلط عنوان و اضافه کرد: متأسفانه در کشور ما خوراک دام و طیور در مزارع تولید می‌شود در حالی که این اتفاق باید در کارخانجات رخ دهد و همین مساله باعث کاهش شدید راندمان شده است.

مهربانی یگانه تصریح کرد: مصرف نهاده‌های دامی به شکل خام موجب شده که ضریب تبدیل و راندمان ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش یابد و به دلیل اینکه نهاده‌های دامی را به شکل درست مصرف نمی‌کنیم، سالیانه حدود ۵۰۰ میلیون دلار از منابع کشور را هدر می‌دهیم.

مصرف نهاده‌های دامی به شکل خام موجب شده که ضریب تبدیل و راندمان ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش یابد

این استاد دانشگاه با اشاره به وضعیت تأمین نهاده‌های دامی و صنعت دام و طیور در ۸ سال گذشته افزود: طی ۶ سال اول مشکل چندانی در تأمین نهاده‌های دامی وجود نداشت اما در دو سال اخیر عدم برنامه‌ریزی صحیح، عدم تأمین ارز مورد نیاز و عدم تأمین ارزهای مرغوب و مشکلاتی که در حوزه انتقال ارز به وجود آمد، منجر به اختلال گسترده در واردات نهاده‌های دامی شد و روند تأمین و تولید را بیش از پیش بر هم زد.

مهربانی یگانه با بیان اینکه طی این مدت با رواج خام فروشی نهاده‌های دامی نیز مواجه بودیم، تاکید کرد: به اعتقاد بنده این یکی از فاحش‌ترین اشتباهات مسئولان در توزیع نهاده‌های دامی بوده است.

وی وزارت جهاد کشاورزی را بزرگترین مقصر در این حوزه عنوان کرد و گفت: مسئولان به هشدارهای کارشناسان و فعالان صنعت گوش نکرده و نهاده‌ها را در اختیار کارخانجات خوراک قرار ندادند تا این محصولات به شکل آماده به تولیدکنندگان عرضه و از هدر رفت آن جلوگیری شود.

با لجاجت عجیبی در وزارت جهاد برای جلوگیری از خام فروشی نهاده‌های دامی مواجه بودیم

مهربانی یگانه با بیان اینکه جلوگیری از خام فروشی نهاده‌های دامی، اقدامی به نفع منافع ملی کشور است، اضافه کرد: ما با لجاجت عجیبی در معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی مواجه بودیم که مانع از تخصیص نهاده به کارخانجات خوراک دام شدند و عملاً فعالیت کارخانجات را متوقف کردند.

وی با اشاره به اینکه در سراسر کشور ۷۰۰ کارخانه تولید خوراک دام و طیور وجود دارد، افزود: در مجموع حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار میلیارد تومان سرمایه ثابت این کارخانجات است و علی رغم اینکه وزیر جهاد کشاورزی نیز در آغاز وزارت خود وعده جلوگیری از خام فروشی نهاده‌های دامی را داده بود، به قول خود عمل نکرد و کارخانجات نیز نتوانستند نهاده مورد نیازشان را تأمین کنند.

مهربانی یگانه در بخش دیگری از سخنان خود با انتقاد از عدم رفع مشکلات سامانه بازارگاه تاکید کرد: این سامانه با ضعف‌های جدی همراه بود و همچنان هست و به همین دلیل نتوانست عمل توزیع نهاده‌های دامی را به خوبی انجام دهد.

سیاست‌های غلط ایران را واردکننده مرغ و تخم مرغ نطفه دار کرد

وی همچنین با انتقاد از سیاست دولت در تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات نهاده‌های دامی، گفت: ما بارها اعلام کردیم که این سیاست درست نیست و باید اصلاح شود. دادن ارز ترجیحی فسادآور است و از این بابت دولت به خود اجازه دخالت در بازار را می‌دهد؛ بازاری که رقابت کامل بوده و هیچ نیازی به دخالت در آن نیست. چنین بازاری را نمی‌توان با سرکوب قیمت‌ها تنظیم کرد.

این استاد دانشگاه افزود: همین می‌شود که امروز وارد کننده مرغ و تخم مرغ نطفه دار شده‌ایم، مسبب اصلی این نابسامانی عدم درک درست وزارت جهاد از تولید و بازار است.

اتفاقی که در این حوزه افتاده ربطی به تحریم ندارد و سوء مدیریت محض است، به ویژه وزارت جهاد کشاورزی کوتاهی خیلی زیادی در این زمینه داشته است

مهربانی یگانه تصریح کرد: پیشنهاد ما به دولت این بود که یارانه مذکور را به طور مستقیم در اختیار مصرف کنندگان قرار دهد آن هم نه تمام مصرف کنندگان. ۴ تا ۵ دهک پایین که قدرت خریدشان کاهش یافته باید یارانه محصولات پروتئینی دریافت کنند.

وی با اشاره به اینکه با آزاد شدن ارز واردات نهاده‌های دامی نیز تا حدود زیادی تسهیل می‌شد، گفت: همچنین دیگر شاهد دو نرخی شدن نهاده‌های دامی و وقوع تقلب و قاچاق در این حوزه نبودیم.

مهربانی یگانه با اشاره به اینکه سال گذشته در مقاطعی قیمت کنجاله سویا در بازار آزاد به ۱۷ هزار تومان و قیمت ذرت نیز به حدود ۶,۰۰۰ تومان رسید، افزود: همین مساله منجر به گسترش تقلب و قاچاق گسترده در حوزه نهاده‌های دامی شد، چرا باید شاهد چنین اتفاقاتی در بازار باشیم در حالی که با اصلاح یک سیاست غلط می‌توان از آن جلوگیری کرد؟

وی اضافه کرد: علاوه بر این وقتی قیمت ارز آزاد باشد و ذرت مثلاً با قیمت کیلویی ۱۰ هزار تومان به دست تولیدکننده برسد، او قدر نهاده را بیشتر می‌داند و در مصرف آن دقت بیشتری به عمل می‌آورد بنابراین از هدر رفت نهاده جلوگیری می‌شود.

قیمت گذاری دستوری سیاستی کاملاً شکست خورده است

مهربانی یگانه تصریح کرد: با این حال متأسفانه دولتمردان و وزارت جهاد کشاورزی برای صحبت‌های کارشناسان، فعالان صنعت و حتی خود تولیدکنندگان که بارها خواستار حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی شده بودند، ارزشی قائل نشدند ضمن اینکه حتی کمیسیون کشاورزی مجلس نیز ارز ۴۲۰۰ تومانی را فساد زا عنوان کرده و خواستار حذف آن شده بود.

وی با انتقاد از عملکرد دولت در اصرار بر تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات نهاده‌های دامی و به دنبال آن قیمت گذاری دستوری برای محصولات کشاورزی تاکید کرد که تنظیم بازار و قیمت گذاری دستوری بویژه در صنعت طیور سیاستی کاملاً شکست خورده است به خصوص در کشور ما که با تولید خرده مالکی مواجه هستیم.

مهربانی یگانه ادامه داد: این سیاست موجب می‌شود که سرمایه گذاران بزرگ وارد صنعت طیور نشوند و با روند گسترش خرده مالکی مواجه باشیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ۸۵ تا ۹۰ درصد نهاده مورد نیاز کشور از طریق واردات تأمین می‌شود، گفت: در چنین شرایطی ما با استفاده نادرست از این نهاده‌ها، موجب هدر رفت منابع می‌شویم.

مهربانی یگانه با بیان اینکه امروزه دیگر مصرف نهاده خام معنی ندارد، افزود: امیدوارم که در دولت جدید، وزارت جهاد کشاورزی و دو نهاد زیر مجموعه آن یعنی سازمان دامپزشکی کشور و معاونت امور دام در جهت حل این مساله برآیند و بحث خام فروشی نهاده‌های دامی یک بار برای همیشه حل شود.

در حوزه راندمان و ضریب تبدیل دان ۲۵ سال عقبیم!

وی با اشاره به اینکه ضریب تبدیل دان به گوشت بین ۱.۵ تا ۱.۶ است، گفت: این رقم در کشور ما ۲ است یعنی به ازای مصرف هر دو کیلوگرم دان یک کیلوگرم گوشت زنده تولید می‌کنیم که این ضریب تبدیل متعلق به ۲۵ سال قبل است و ما ۲۵ سال در این حوزه عقب هستیم.

مهربانی یگانه تاکید کرد: وزارت جهاد کشاورزی که متولی تولید است باید در این زمینه اقدامات و اصلاحات لازم را انجام می‌داد تا نهاده‌ای که با این همه دشواری وارد می‌شود، اینگونه هدر نرود.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه جلوگیری از خام فروشی نهاده‌های دامی حتی در کنترل بیماری‌هایی مانند آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان نیز مؤثر است، ادامه داد: هم اکنون نیز سازمان دامپزشکی کشور به جد پیگیر جلوگیری از فروش نهاده‌های دامی به صورت خام است و امیدوار هستیم که در این حوزه موفق شود چرا که تمام صنعت نیز خواهان آن است و استقبال می‌کند.

خسارت ۱.۵ میلیارد دلاری به کشور در ۲ سال اخیر

وی با بیان اینکه متوقف شدن فعالیت کارخانجات خوراک و هدررفتی که در حوزه نهاده‌های دامی اتفاق افتاد، بین ۱ تا ۱.۵ میلیارد دلار برای کشور هزینه داشت، گفت: در دورانی که در تحریم و جنگ اقتصادی هستیم، با محدودیت منابع ارزی مواجهیم چرا باید طوری عمل کنیم که با این حجم هدررفت منابع مواجه شویم؟ تولید را دچار استرس شدید کنیم و تولیدکنندگان زیادی را به سوی ورشکستگی هل دهیم و مصرف کنندگان را نیز درمانده کنیم؟

دو سال اخیر، خاطره بسیار بدی در ذهن فعالان و تولیدکنندگان صنعت دام و طیور کشور ثبت کرد که در طول ۴۳ سال گذشته بی سابقه بوده و می‌توان گفت که بیشتر آن به دلیل لجاجت و سوء مدیریت‌های مسئولان مربوطه اتفاق افتاد

مهربانی یگانه تصریح کرد: اتفاقی که در این حوزه افتاده ربطی به تحریم ندارد و سوء مدیریت محض است، به ویژه وزارت جهاد کشاورزی کوتاهی خیلی زیادی در این زمینه داشته است.

وی اضافه کرد: اگر مسئولان به هشدارهای کارشناسان گوش می‌دادند با این حجم قاچاق و تقلب در حوزه نهاده‌های دامی مواجه نمی‌شدیم، کاملاً مشخص است که وقتی قیمت کنجاله سویا در بازار آزاد ۵ برابر نرخ مصوب آن شود، تقلب در این حوزه زیاد می‌شود.

مهربانی یگانه گفت: طی دو سال اخیر مقدار زیادی از کنجاله سویایی که به دست مرغداران می‌رسید، با محصولات دیگری که ظاهرشان شبیه سویا بود اما هیچ گونه ارزش پروتئینی نداشتند، مخلوط شده بود و این اختلاط و تقلب نتیجه رانتی است که ارز ۴۲۰۰ تومانی در حوزه نهاده‌های دامی ایجاد کرد.

وی تصریح کرد: دو سال اخیر، خاطره بسیار بدی در ذهن فعالان و تولیدکنندگان صنعت دام و طیور کشور است که در طول ۴۳ سال گذشته بی سابقه بوده و می‌توان گفت که بیشتر آن به دلیل لجاجت و سوء مدیریت‌های مسئولان مربوطه اتفاق افتاد.

مهربانی یگانه با بیان اینکه تمام چرخه واردات، تولید و مصرف قربانی این سوء مدیریت شده است، گفت: تا کی می‌توان از این همه کوتاهی چشم پوشی کرد؟ چرا تولیدکننده و مصرف کننده باید چنین تاوان‌های بزرگی برای کوتاهی مسئولان بپردازند؟